Λευκή Φρουρά, του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ

Αυτή τη φορά θα ασχοληθώ με ένα κλασικό έργο, ελάχιστα όμως γνωστό στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Πρόκειται για τη "Λευκή Φρουρά" (Belaya gvardiya) του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ.

Το βιβλίο

Γραμμένο σε συνέχειες που δημοσιεύτηκαν το 1925, το βιβλίο απεικονίζει την κατάσταση στο Κίεβο του 1918, αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών και ενόψει της επίθεσης των μποσλεβίκων. Ένας χαοτικός εμφύλιος πόλεμος έχει ξεσπάσει, ως αποτέλεσμα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Το Κίεβο αποκαλείται ως η "Πόλη", εντός της οποίας ζουν μερικές από τις πιο παλιές ρωσικές οικογένειες, φιλομοναρχικών πεποιθήσεων, που τρέμουν στην ιδέα η πόλη να καταληφθεί από τους κομμουνιστές. Ταυτόχρονα όμως, η πόλη δέχεται επίθεση και από τους Ουκρανούς εθνικιστές του πολέμαρχου Σιμόν Πετλιούρα, ο οποίος πολεμά μέχρις εσχάτων τους μπολσεβίκους αλλά και τον αμυνόμενο ουκρανικό εθνικό στρατό, στον οποίο υπηρετούν οι άνδρες της οικογένειας γύρω από την οποία εκτυλίσεται η ιστορία του βιβλίου.

Στην περίληψη της έκδοσης του "Παπύρος Γραφικές Τέχνες" (2016 για τον ΔΟΛ και ΤΟ ΒΗΜΑ) διαβάζουμε ότι τα εναπομείναντα, μέλη της παλιάς ρωσικής οικογένειας των Τουρμπίν, ο Αλέξης, η Έλενα και ο Νικόλκα, μαζί με φίλους τους, είναι ένα κομμάτι της προεπαναστατικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας που αποσυντίθεται. Οι νέοι αυτοί αισθάνονται τις βεβαιότητές τους να ανατρέπονται και τον κόσμο τους να διαλύεται. Οι ίδιοι προσπαθούν να διατηρήσουν την ανθρωπιά τους μέσα στη βαρβαρότητα που τους περιβάλλει. Πρόκειται για μια υπαρξιακή κρίση, την οποία αποτυπώνει αριστουργηματικά ο Μπουλγκάκοφ, μιλώντας για τον άνθρωπο που επιδιώκει να μην παρασυρθεί από τα φουρτουνιασμένα κύματα της Ιστορίας στις ταραγμένες εποχές.

Μεγάλος πρωταγωνιστής του κλασικού αυτού έργου είναι, επίσης, το Κίεβο - η Πόλη, όπως γράφει ο Μπουλγκάκοφ - το οποίο με τη "Λευκή Φρουρά" συγκαταλέχθηκε στις πόλεις που έχουν αναθεμελιωθεί λογοτεχνικά χάρη στην πέννα ενός σπουδαίου συγγραφέα.

Η μετάφραση του Ανδρέα Φραγκιά, επιφανούς εκπροσώπου της μεταπολεμικής ελληνικής πεζογραφίας, μεταφέρει με υποδειγματικό τρόπο στη γλώσσα μας το σημαντικό αυτό μυθιστόρημα στην ιστορία της ρωσικής λογοτεχνίας.

Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ

Ο συγγραφέας - Αδυσώπητο κυνήγι από το σοβιετικό κράτος

Το μυθιστόρημα αυτό ήταν η πρώτη σημαντική δουλειά του Μπουλγκάκοφ, που, παρότι δημοσιεύτηκε σε συνέχειες, δεν εκδόθηκε σε βιβλίο όσο ζούσε. Ο συγγραφέας δέχθηκε μεγάλο πόλεμο από το σοβιετικό καθεστώς διότι από το βιβλίο απουσίαζε κάποιος κομμουνιστής ήρωας. Ο Μπουγλκάκοφ το ξαναδούλεψε σαν θεατρικό έργο και το ανέβασε το 1926, με μεγάλη επιτυχία. Το καθεστώς τον πολέμησε άγρια για δεύτερη φορά και λίγο αργότερα απαγόρευσε κάθε μορφή κυκλοφορίας της "Λευκής Φρουράς". Ο λογοτέχνης επέμεινε, κυκλοφορώντας το ξανά με τον τίτλο "Διαβολικά Κόλπα" (Dyavoliada), περιλαμβάνοντας επικριτικούς υπαινιγμούς κατά της σοβιετικής κομμουνιστικής κοινωνίας. Και αυτή η έκδοση αποδοκιμάστηκε επισήμως.

Παρά τη λαϊκή αποδοχή χάρη στον ρεαλισμό και το καυστικό χιούμορ τους, όλα τα έργα του Μπουλγκάκοφ απαγορεύτηκαν μέχρι το 1930. Ο Στάλιν απέρριψε την έκκλησή του για άδεια μετανάστευσης. Τον Μάρτιο του 1940 ο Μπουλγκάκοφ άφησε την τελευταία του πνοή, στη Μόσχα, σε ηλικία 49 ετών. Μέχρι τότε είχε κατορθώσει να γράψει μερικά από τα αριστουργήματα της ρωσικής λογοτεχνίας, που έγιναν πρώτα γνωστά στον δυτικό κόσμο:

Λευκή Φρουρά („Белая гвардия“) Μυθιστόρημα, 1923–24 ― ελλην. μετάφρ. Ανδρέα Φραγκιά, "ΒΙΠΕΡ" 

Τα μοιραία αυγά („Роковые яйца“) Διήγημα, 1924 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ" 

Η καρδιά ενός σκύλου („Собачье сердце“) Διήγημα, 1925 ― ελλην. μετάφρ. Παν.Σακέτας, "ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ" 

Μορφίνη („Морфий“) Διήγημα, 1926 

Σημειώσεις ενός επαρχιακού γιατρού („Записки юного врача“) Διηγήματα, 1925/27 

Η ζωή του κυρίου Μολιέρου („Жизнь господина де Мольера “)Διήγημα, 1936 ― ελλην. μετάφρ. Ειρ.Λεβίδη, "ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ" 

Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα („Мастер и Маргарита“) Μυθιστόρημα, 1929–39, δημοσίευση 1966 ― ελλην. μετάφρ. Ν.Κυριακόπουλου, "ΒΙΠΕΡ" 

Θεατρικό μυθιστόρημα („Театральный роман“) Μυθιστόρημα, 1936–39, δημοσίευση 1965

Και σημαντικό αριθμό θεατρικών έργων.

Η ματιά μου

Η "Λευκή Φρουρά" πρέπει να διαβαστεί από κάθε ελεύθερο πνεύμα. Με την ασφάλεια που μας προσφέρει πλέον η χρονική απόσταση, το μεγαλύτερο άδωρο δώρο θα ήταν η ανάγνωση αυτού του μεγαλειώδους έργου με αμιγώς κομματικά-πολιτικά γυαλιά. Το έργο ανάγεται πολύ πέραν των πολιτικών αναφορών, γι' αυτό και έγινε κλασικό. Οι 430 σελίδες του συνιστούν έναν αυθεντικό ύμνο στην ανθρωπιά και μια κατάφαση στην αγωνιώδη προσπάθεια κάθε ανθρώπου να ζήσει ελεύθερος. Σε εποχές ιστορικών μεταβολών που δρουν ως κυματοθραύστες κοινωνικών δεσμών, οικογενειακών σταθερών και προσωπικών βεβαιοτήτων, η προσπάθεια να παραμείνει κανείς άνθρωπος είναι πραγματικά ένας αγώνας ζωής και θανάτου.

Αξίζει τον χρόνο σας.